Kilka wolnych dni pomiędzy świętami Bożego Narodzenia a Trzech Króli to dobra okazja, by wybrać się na wystawy. Jest w czym wybierać, co więcej – na wielu z nich można wypatrzyć prawdziwe warszawskie perełki. Zapraszam na krótki przegląd.
Słodko u króla Maciusia
Pamiętasz landrynki w metalowych pudełeczkach? Ja je uwielbiałam i nie wiedzieć czemu zawsze wyobrażałam sobie, że jedząc je staję się trochę bohaterką „Dzieci z Bullerbyn” albo co najmniej „Polyanny”. I właśnie takie blaszane pudełko ze znanej fabryki czekolady Fuchsa można oglądać na czasowej wystawie w Muzeum Historii Żydów Polskich Polin. Fabryka powstała w 1829 roku i mieściła się jednej z przemysłowych części Warszawy czyli na Powiślu. Wystawa jest wprawdzie poświęcona społeczeństwu obywatelskiemu – zarówno w twórczości Janusza Korczaka, jak i współczesnym świecie – ale najwyraźniej jego integralną częścią były też łakocie;).
Ale są i eksponaty, powiedzmy, ustrojowe. To m.in. bilet na galerię Sejmu Ustawodawczego 1919 roku dla Kornela Makuszyńskiego. Skądinąd ciekawe, czy z takich wizyt zrodziła mu się chęć napisania Koziołka Matołka?. Pozostając w sejmowym temacie, można tu zobaczyć również dzwoneczek wykorzystywany do dyscyplinowania posłów. Odlano go w 1924 roku w Zakładzie Braci Łopieńskich. Z tej pracowni wyszło wiele stołecznych pomników, galanteria stołowa dla urzędów państwowych II RP itp. perełki.
„W Polsce króla Maciusia. 100-lecie odzyskania niepodległości”, Muzeum Historii Żydów Polskich Polin. Będzie otwarta do 1 lipca 2019 roku.
Modlitwa o wzrost gospodarczy
Innego kalibru jest perełka w Banku Gospodarstwa Krajowego, który zaprasza na wystawę „Historia. Wizja. Rozwój”. To XIII-wieczny psałterz wilanowski, kupiony najpewniej w Paryżu przez erudytę, kolekcjonera, teoretyka sztuki i działacza oświatowego, Stanisława Kostkę Potockiego. Bezcenny manuskrypt trafił do zbiorów wilanowskich, a od lat 30. stał się częścią kolekcji Muzeum Narodowego. Precyzyjnie wymalowane na pergaminie miniatury są przykładem najwyższej klasy sztuki średniowiecznej.
Na miesiąc przed wybuchem II wojny światowej Psałterz Potockich (bo tak też się o nim mówi) trafił w depozyt do Banku Gospodarstwa Krajowego i razem z innymi skarbami narodowej kultury (m.in. manuskryptami partytur Chopina) opuścił kraj w bankowym konwoju. Cymelia wróciły do Polski na przełomie lat 40. i 50.
To niejedyne stołeczne ciekawostki na tej wystawie – są tu też zdjęcia i katalogi domów z Wystawy Budowlanej na Kole (okolice ulic Deotymy i Dahlberga) i efektowne maszyny z ratowanej przez BGK zapaści Fabryki Ursus. Jeśli włożysz okulary (są dostępne przy wejściu) będziesz też mógł podejrzeć wysmakowane wnętrza z lat trzydziestych, dekorowane przez najciekawszych artystów tego czasu. Opowieści o nich znajdziesz możesz też posłuchać w podcaście, który znajdziesz tutaj.
„Historia. Wizja. Rozwój” Bank Gospodarstwa Krajowego w al. Jerozolimskich 7, wystawa czynna do końca lutego 2019.
Wolę buicka od pomnika
Cała masa warszawskich cymeliów czeka też na nowiutkiej wystawie w Królikarni. Trafiły tu zarówno pomniki, zdobiące ulice miasta, jak i te, które pozostały w projektach artystów. Do tej drugiej kategorii zalicza się m.in. łuk triumfalny, planowany tuż obok gmachu Muzeum Narodowego przez Stanisława Noakowskiego oraz pomnik Bohaterów Warszawy wizjonera Stanisława Szukalskiego.
Kuratorki – Agnieszka Tarasiuk i Anna Miczko – prowadzą narrację, rozbierając dzieje pomnika na etapy: od idei, przez projekt, wzniesienie, trwanie, aż do degradacji bądź zniszczenia.
Spośród pomników warszawskich szczegółowej analizy doczekała się przestrzeń placu Piłsudskiego, w przeszłości nosząca m.in. nazwę placu Saskiego, placu Adolfa Hitlera oraz placu Zwycięstwa. Jest też spory passus poświęcony upamiętnieniu marszałka Józefa Piłsudskiego, które planowano zrealizować tuż po śmierci wodza w latach trzydziestych. Miało się ono znaleźć mniej więcej w miejscu dzisiejszego placu Na Rozdrożu. Arcyciekawą pamiątką są karteczki, wypisywane anonimowo przez jurorów konkursu, z nazwiskiem tego, komu należy się pierwsza nagroda.
Tego typu dokumenty – jak również donosy, groźby, ostrzeżenia, w tym – donos o niecenzuralnym napisie na pomniku Powstania Warszawskiego – stanowią wielki atut wystawy.
W kilku miejscach można też przyjrzeć się pomnikowi Wdzięczności Ameryce, który – choć na skwerze Hoovera stał krótko – zostawił po sobie sporo wspomnień i anegdot. Prasa pisała o nim tak:
Niewtajemniczona publiczność łamie sobie głowę, co mają oznaczać te dwie jakby Egipcjanki żonglujące w górze niemowlętami. Jedna z nich stara się nawet rzucić dzieckiem w dal, jak dyskiem.
W sali poświęconej destrukcji znalazło się też – w całkiem niezamierzony wcześniej sposób – miejsce dla pomnika Wdzięczności Żołnierzom Armii Radzieckiej z parku Skaryszewskiego. Monument został rozebrany jesienią tego roku, kiedy gotowy był już scenariusz wystawy.
Wychodząc, warto jeszcze rzucić okiem na dłoń księcia Józefa z pomnika zniszczonego w grudniu 1944 oraz spojrzeć w twarz Feliksowi Dzierżyńskiemu, którego zrzucono z cokołu w 1989 roku.
„Pomnik. Europa Środkowo-Wschodnia 1918-2018”, Muzeum Rzeźby Królikarnia, wystawa czynna do września 2019.
Niespodzianki od Hanki Warszawianki
Pacjenci w komnatach
Tę wystawę łatwo przegapić, a byłoby szkoda. W położonym nieco na uboczu Łazienek Królewskich Muzeum Łowiectwa i Jeździectwa przypomniano o istnieniu instytucji, która powstała jeszcze z inicjatywy Stanisława Augusta. Przekazał on Zamek Ujazdowski na koszary wojskowe, przy nich powstał lazaret i tak narodziła się placówka, która przestała istnieć dopiero pod koniec II wojny światowej.
Na wystawie obok fraków mundurowych XIX-wiecznych lekarzy Wojska Polskiego zobaczymy m.in. zaproszenia na dancingi i bale Sekcji Podchorążych, pamiątki ze Szkoły Podchorążych Sanitarnych (wśród nich m.in. rakietę tenisową i floret), pierścionki dla sióstr ze Szpitala Maltańskiego.
Osobny rozdział poświęcono „najsłynniejszemu pacjentowi międzywojennej Polski” czyli Józefowi Piłsudskiemu, któremu przypomniano, że wyzywał lekarzy od łajdaków, drani i parszywców. Na wystawie znalazła się m.in. maska pośmiertna marszałka ze zbiorów Muzeum Wojska Polskiego, ale też wspomnienia z czasów, gdy tutejsi medycy zajmowali się politykiem.
Zaskakującym suplementem do wystawy w Królikarni może być figura zaprojektowana w latach trzydziestych przez Edwarda Wittiga jako pomnik sanitariusza. Inicjatorami jego wzniesienia na placu Napoleona (dziś: Powstańców Warszawy) byli komendant Oficerskiej Szkoły Sanitarnej i szef Departamentu Zdrowia Ministerstwa Zdrowia. Prace przerwała wojna.
„Był taki szpital. Dzieje Szpitala Ujazdowskiego w latach 1918-1945”, Muzeum Łowiectwa i Jeździectwa, wystawa czynna do 28 lutego 2019
Znalazłeś coś dla siebie? A może wolisz, żeby ktoś Ci o tych wystawach opowiedział? Chętnie się tam z Tobą umówię, szczegóły tego typu prywatnych wycieczek znajdziesz tutaj. Mogę poprowadzić Cię zarówno szlakiem łakoci (dawnych i współczesnych), jak i największych pomnikowym skandali czy słynnych przedstawicieli świata medycznego. Możesz też wybrać szlak bohaterów ulubionych książek, których akcja rozgrywa się w Warszawie. Jeśli chwilowo żadna taka pozycja nie przychodzi Ci do głowy, inspirację możesz znaleźć tutaj i tutaj.
